Ημερολόγιο 2010 Πολιτιστικού Συλλόγου Λιθακιάς

Όταν πριν από μερικές εβδομάδες το Διοικητικό Συμβούλιο του Πολιτιστικού Συλλόγου Λιθακιάς μου εξέφρασε την επιθυμία για έκδοση Ημερολογίου που να αφορά την εκκλησιαστική τέχνη του χωριού τους, με χαρά δέχτηκα να τους βοηθήσω παντί τρόπω. Μας δόθηκε η ευκαιρία να περιηγηθούμε στους εναπομείναντες εν λειτουργία ιερούς ναούς και να κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι στην τέχνη και στην ιστορία αντικειμένων, όπου για χρόνια βλέπονται αλλά αγνοείται η καλλιτεχνική τους αξία. Σε αυτόν τον σκοπό επικεντρώθηκε το φετινό Ημερολόγιο, όπως αναφέρεται και στον μικρό πρόλογο που συγγράψαμε και στις ενδεικτικές φωτογραφίες που επιλέχτηκαν.

Πολλα συγχαρητήρια λοιπόν για την ποιότητα της έκδοσης, τον σχεδιασμό αλλά κυρίως στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου για τις αξιόλογες πρωτοβουλίες, τη νεανική τους φρεσκάδα και την αγάπη για το χωριό τους, την Λιθακιά.

Ακολουθεί ο πρόλογος του Ημερολογίου:

H ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
ΤΗΣ ΛΙΘΑΚΙΑΣ
Σε ένα ηλιόλουστο και εύφορο Νησί σαν αυτό της Ζακύνθου, σταυροδρόμι της Δύσης με την Ανατολή, θα ήταν αδύνατον να μην αναπτυχθούν και να καρποφορήσουν από παρά πολύ παλιά οι Καλές Τέχνες.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λιθακιάς θέλοντας να συμβάλλει στην ανάδειξη, διατήρηση και διάδοση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, αποφάσισε να αφιερώσει την έκδοση του ημερολογίου του 2010 στην εκκλησιαστική τέχνη του χωριού μας, της Λιθακιάς.
Ιστορικές και αρχειακές μαρτυρίες, τοπωνύμια που η ετυμολογία τους χάνεται στους αιώνες, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και κυρίως, όσον αφορά την εκκλησιαστική τέχνη, τα ίδια τα έργα που κατάφεραν να διασωθούν από τις πειρατικές επιδρομές, τις φυσικές καταστροφές και την ανθρώπινη άγνοια, επιβεβαιώνουν το έντονο θρησκευτικό ενδιαφέρον και την διάθεση των κατοίκων της Λιθακιάς να στολίσουν τους Ευκτήριους Οίκους, τους ναούς τους με καλλιτεχνήματα αξιόλογα. Περίπου είκοσι πέντε εκκλησίες αναφέρονται στην Λιθακιά και στην ευρύτερη περιοχή της. Ναοί ιδιωτικοί και ενοριακοί, όπου σε αρκετούς έχουν χαθεί τα αρχιτεκτονικά τους απομεινάρια, σε άλλους σώζονται μερικά μόνον, ικανά όμως για να μιλήσουν για την παλαιότερή τους λάμψη (π.χ. Αγία Μαρίνα, Άγιος Δημήτριος) και άλλοι βρίσκονται σε λειτουργία, έχοντας υποστεί τις απαιτούμενες αναστηλώσεις και συντηρήσεις, όπως ο ναός της Υ.Θ. Φανερωμένης, του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, της Παναγίας της Βλασσοπουλιάς (Ανδρεώλα), του Αγίου Νικολάου του Μαλούχου και της Παναγίας της Μαραθονησιώτισσας.
Στις παραπάνω κυρίως εκκλησίες έχουν συγκεντρωθεί τα παλαιότερα και πιο αξιόλογα έργα εκκλησιαστικής τέχνης. Πρόκειται για εικόνες και ζωγραφίες που θα μπορούσαν να χρονολογηθούν τουλάχιστον από τον 17ο αι. (π.χ. η εικ. της Αγίας Μαρίνας προερχόμενη από τον ομώνυμο ναό, έργο του 1670) αλλά και μεταγενέστερες, υπογεγραμμένες από σημαντικούς ζακύνθιους και όχι μόνον ζωγράφους και αγιογράφους, όπως οι Διονύσιος Καλυβωκάς, Σπυρίδων Πελεκάσης, Χρηστός Ρουσέας, Ιωάννης Ταμβάκης και Κωνσταντίνος Φραγκόπουλος. Σημαντικά είναι τα έργα μικροτεχνίας και αργυρογλυπτικής του 18ου και 19ου αι. (Άγιο Ποτήριο 1765, Σταυρός αγιασμού 1791 κ.α.) καθώς και οι έντυπες εκδόσεις λειτουργικών βιβλίων του 17ου, 18ου και 19ου αι. . Αξίζουν εδώ να αναφερθούν και τα δύο υφασμάτινα και ζωγραφισμένα αντιμήνσια, το ένα επί αρχιερατείας του Αρχιεπισκόπου Κεφαλληνίας – Ζακύνθου Τιμόθεου Τυπάλδου (1684-1718) και το άλλο με χρονολογία 1770.
Αντιπροσωπευτικά έργα της εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής που φυλάσσονται στη Λιθακιά, είναι το τέμπλο του ναού του Αγίου Νικολάου του Μαλούχου και κυρίως ολόκληρο το εσωτερικό του ναού της Υ.Θ. Φανερωμένης, το οποίο αποτελεί εξαίρετο δείγμα εκκλησιαστικής διακοσμητικής του 19ου αι. . Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στον Μητροπολίτη μας κ. Χρυσόστομο Συνετό για την άδεια φωτογράφισης των εκκλησιαστικών αντικειμένων, στον εφημέριο του χωριού μας π. Παύλο Μποζίκη, στην οικ. Ανδρεώλα (Παπακωνσταντή), ιδιοκτήτες της Βλασσοπουλιάς, στην οικ. Μαλούχου, ιδιοκτήτες του Αγίου Νικολάου και ιδιαίτερα στον Ιεροκήρυκα της Μητροπόλεώς μας, Αρχ. Διονύσιο Λυκογιάννη για το προλογικό κείμενο και τις φωτογραφίες.