ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΗ ΓΑΪΔΟΥΡΟΤΑΒΕΡΝΑ

Σε μια όμορφη γωνιά ή ένα μπαλκόνι της ενδοχώρας της Ζακύνθου ακόμη στέκει όρθιο παρ΄ όλες τις ανά τους αιώνες ταλαιπωρίες του ένα εκκλησάκι, που τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει ιδιαίτερη θρησκευτική σημασία μιας και από εκεί ξεκινά επισήμως η λιτανεία της Παναγίας της Λαουρένταινας, του παλλαδίου του πάλαι ποτέ ακμάσαντος Κάστρου της Ζακύνθου.
Η λιτανεία της εικόνας της Παναγίας της Λαουρένταινας γνώρισε ανά τους αιώνες πολλές διαδρομές και θα μπορούσε κάποιος να πει πως κουβαλά την ιστορία της Ζακύνθου ήδη από τον Μεσαίωνα. Από το ναό της στο Κάστρο μεταφερόταν στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας απέναντι από το νησί Βόιδι, στην τοποθεσία η βρύση του Φάφλα. Ευτυχώς, ακόμη και σήμερα το ειδυλλιακό αυτό τοπίο με τη μικρή αμμουδιά, τη βρύση που σκιάζεται από μια παλαιά συκιά, τα ερείπια του ναού που διατηρούνται ακόμη και η θέα έστω στα υπολείμματα του μικρού νησιού του Βοϊδιού, το καθιστούν ένα από τα πιο σαγηνευτικά μέρη της Ζακύνθου. Από τον 19ο αι. ήδη η εικόνα είχε μεταφερθεί στην Αγ. Τριάδα της πόλεως Ζακύνθου εξαιτίας της ερήμωσης του Κάστρου και η λιτανεία της άλλαξε και αυτή πορεία, προσαρμοζόμενη στα νέα θρησκευτικά, κοινωνικά και πληθυσμιακά δεδομένα, ακολουθώντας τη διαδρομή Αγ. Τριάδα έως την Παναγία την Τριμάρτυρη και μετέπειτα έως την Υπαπαντή στο Ακρωτήρι, για να καταλήξει από τις αρχές του περασμένου αιώνα στον Άγιο Νικόλαο στη Γαϊδουροταβέρνα.
Είμαι σίγουρος ότι η επιλογή των θέσεων της τοποθεσίας έναρξης των λιτανειών της εικόνας τη Δευτέρα της Διακαινησίμου επιλεγόταν με κριτήριο την ομορφιά του τοπίου και της έμμεσης ανάγωγης από την ανάσταση του Θεανθρώπου στην αναζωογόνηση της φύσεως. Είναι αλήθεια πως η τοποθεσία όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου είναι ακόμη, παρά τις τροποποιήσεις που επιφέρει η κάθε είδους εξέλιξη, ακόμη σαγηνευτική. Έμελλε λοιπόν σε αυτόν τον ναΐσκο να γίνει ο τόπος όπου οι ζακυνθινοί θα μαζεύονταν αμέσως μετά το Πάσχα για να απολαύσουν τα επίγεια, τα γήινα και να τιμήσουν τα επουράνια.
Ο Λεωνίδας Ζώης στο Λεξικό του αναφέρει ότι ο εγκαταλελειμμένος ναός παραδόθηκε από τον ιδιοκτήτη του Νικόλαο Αυλωνίτη το 1727 σε αδελφάτο και ο Κονόμος προσθέτει ότι μετέπειτα δόθηκε στο Επαρχείο. Ελάχιστες λοιπόν οι μαρτυρίες, που δηλώνουν μεν την ιστορική του ασημαντότητα αλλά όμως δεν διαφεύγει της καλλιτεχνικής ματιάς των

ζωγράφων. Ο Αναστάσιος Σάρτζιντ σχεδιάζει στο μέσον περίπου του 19ου αι. το ναό με το παρακείμενο κτίριο, αποτυπώνοντας στην αιωνιότητα με τη ζωγραφιά του το πανέμορφο ζακυνθινό τοπίο με τα φινετσάτα του κτίρια, τα τόσο αρμονικά δεμένα με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον του νησιού. Στο σκίτσο που δημοσιεύεται στα Επτανησιακά Φύλλα του Ντίνου Κονόμου, τομ. ΙΑ΄, 1, Αθήνα, 1982, σ. 105, αποτυπώνεται καθαρά ο αρκετά ψηλός ναός με το δίπατο σπίτι του ιερέα; στη δεξιά πλευρά κολλητά με το ναό και στην άλλη μεριά το τριζωνικό πλακοειδές καμπαναριό, με το υπόστεγο – λότζα να διακρίνεται πίσω από την είσοδο του καμπαναριού. Στο σκίτσο δεν σκιαγραφείται κάποιο άλλο κτίριο παρακείμενο του ναού. Τη δεξιά πλευρά της εκκλησίας με τα σκαλιά που οδηγούν στο γυναικωνίτη που διέθετε, δείχνει και μια προσεισμική φωτογραφία που δημοσιεύεται πάλι από τον Κονόμο στο πολύτομο Ζάκυνθος, τομ. 2ος , Αθήνα, 1979, σ. 6.
Ο ναός μετά το 1953 φαίνεται πως υπέστη αλλοιώσεις στην εξωτερική του τουλάχιστον εμφάνιση, χαμήλωσε υψομετρικά, η δεύτερη και τρίτη ζώνες του καμπαναριού κατέπεσαν και δεν ξαναχτίστηκαν, ενώ στη θέση τους σήμερα είναι τοποθετημένη μια καλαίσθητη σιδερένια κατασκευή πάνω στην πέτρινη βάση του. Στο κτίσμα μετά τους σεισμούς του 1953 πιθανώς τοποθετήθηκε από το τότε εκκλησιαστικό συμβούλιο η πρώτη και κομμάτια από τη δεύτερη ζώνη του τέμπλου της Παναγίας της Ντούσενας ή του Αγίου Χαραλάμπη, ενός ναού που ανήκε στην ενορία της Αγίας Τριάδας της πόλεως Ζακύνθου και καταστράφηκε με τους σεισμούς. Αυτό μπορεί κάποιος να το διαπίστωση εάν παρατηρήσει φωτογραφίες των τέμπλων των δύο ναών. Ο ναός της Ντούσενας δεν κάηκε, οι εικόνες βρίσκονται σήμερα στην Αγία Τριάδα και κάποια κομμάτια του τέμπλου φαίνεται πως τοποθετήθηκαν στον Άγιο Νικόλαο μιας και αυτός ήταν τότε παρεκκλήσι της. Δυστυχώς, το εσωτερικό του ναού του Αγίου Νικολάου κάηκε πριν από μερικά χρόνια και μαζί του οι όμορφες εικόνες του και τα κομμάτια από το τέμπλο της Ντούσενας.
Διαπιστώνει λοιπόν και εύχεται κανείς αυτό το τόσο ασήμαντο κτίριο, που ακόμα πεισματικά διασώζει κάποια αρχιτεκτονικά λείψανα από την προϊστορία του, αυτός ο ναός που κάποτε γινόταν ο τόπος συνάθροισης προς τιμήν της Λαουρένταινας πλήθος ζακυνθινών, αυτό το σύμβολο μιας άλλης νοοτροπίας και μιας άλλης εποχής, που όλους μας γοητεύει αλλά μας συμφέρει να την προσπερνάμε με την ταχύτητα ενός αυτοκίνητου στο βωμό των ιδιωτικών μας συμφερόντων, ας μείνει όσο μπορεί ανέγγιχτο από την εκμετάλλευση, την περαιτέρω αλλοίωση, την ισοπέδωση, για χάρη τουλάχιστον των επερχομένων γενεών και της δικής μας αυτοσυνειδησίας.
[π. Δ. Λ. δημοσιεύθηκε στην εφ. Ερμής, αρ.φ. 2381, 9/2/2006]