Η ΙΕΡΗ ΜΟΝΗ ΤΩΝ ΣΤΡΟΦΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΤΑ ΣΤΡΟΦΑΔΙΑ
Στο μεγαλύτερο νησί των Στροφάδων, περίπου 40 ν.μ. νότια της Ζακύνθου βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Πάντων Χαράς ή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, παλαιά έδρα της σταυροπηγιακής αυτοκρατορικής μονής των Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου. Σύμφωνα με την παράδοση η ίδρυσή της χρονολογείται τον 13ο αι. μ.χ. από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόδωρο Λάσκαρη και την κόρη του Ειρήνη, αν και υπάρχουν μαρτυρίες για παλαιότερη ύπαρξη μοναστικής κοινότητας στο νησί.
Η στρατηγική θέση, η μορφολογία του εδάφους με υψόμετρο μόλις 11 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, ο πλούσιος υδροφόρος ορίζοντας και η μοναδική βλάστηση της περιοχής, προκάλεσαν το ενδιαφέρον από αιώνες όχι μόνον ανθρώπων με πνευματικές αναζητήσεις όπως των μονάχων, αλλά και διαφόρων επιδρομέων με καταστροφικές λεηλασίες όπως αυτές του 1500, 1537 και 1717.

Οι ληστρικές επιδρομές ήταν εκείνες που επέβαλλαν τη μοναδική για τον ελληνικό χώρο αρχιτεκτονική μορφή του μοναστηριακού συγκροτήματος, δημιουργώντας ένα καστρομονάστηρο όπου στα κτίσματα φαίνονται οι επιδράσεις από όλη την ιστορική πορεία της μονής, κυρίως από τον 15ο μέχρι τον 19ο αι. . Η καταστροφική μανία του εγκέλαδου δημιουργούσε συνεχώς την ανάγκη οικοδομικών επεμβάσεων και δραστηριοτήτων, ενώ ο σεισμός της 18ης Νοέμβριου 1997 επέφερε σοβαρές βλάβες στα κτίρια με αποτέλεσμα να μεταφερθούν όλα τα εναπομείναντα κειμήλια στο μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου στη Ζάκυνθο, όπου από το 1840 είχε γίνει πλέον η νέα έδρα της μονής των Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου.
Στα Στροφάδια βρήκαν πνευματικό καταφύγιο εξέχουσες εκκλησιαστικές προσωπικότητες, όπως οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Μεθόδιος Μορώνης, Γρηγόριος ο Ε΄ και βεβαίως ο άγιος Διονύσιος ο Σιγούρος, πολιούχος και προστάτης της Ζακύνθου. Τα τελευταία χρόνια με επικεφαλή τον Μητροπολίτη Ζακύνθου κ.κ. Χρυσόστομο τον Β΄, γίνονται προσπάθειες για την αποκατάσταση των πληγωμένων κτιρίων του μοναστηριού και παράλληλης διάσωσης της σπάνιας χλωρίδας και πανίδας του νησιού, ενώ όλος ο χώρος προστατεύεται ως περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ TOY ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ
Σε μετόχι της μονής των Στροφάδων στην άκρη της πόλης της Ζακύνθου άρχισε να οικοδομείται ναός προς τιμήν του Αγίου Διονυσίου του Σιγούρου το 1704. Το πρώτο κτίριο, μονόκλιτη Βασιλική γνώρισε στην ιστορική του πορεία κατά τον 18ο και 19ο αι. διάφορες εσωτερικές και εξωτερικές αλλαγές, μέχρι την οριστική του αντικατάσταση από ένα νέο οικοδόμημα σε σχέδιο τρίκλιτης Βασιλικής του Αναστάσιου Ορλάνδου. Ο νέος ναός στη σημερινή του θέση όπου αντικατέστησε τον παλαιότερο θεμελιώθηκε το 1925 και αποπερατώθηκε το 1948, με το πυργοειδές κωδωνοστάσιο του 19ου αι. να στέκεται δίπλα του δημιουργώντας ένα αρμονικό μπόλιασμα της βυζαντινής με την επτανησιακή αρχιτεκτονική. Το κτίριο της εκκλησίας βγήκε αλώβητο από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953 ενώ το καμπαναριό κατάρρευσε και κατασκευάστηκε ένα παρόμοιο.

Το εικονοστάσιο σκαλίστηκε από τον ξυλογλύπτη Νικόλαο Ανδραβιδιώτη με τη συνεργασία του Αντωνίου Κεφαλλονίτη – Κουρελή και του υιού του Τιμόθεου και σε αυτό τοποθετήθηκαν οι δεσποτικές εικόνες του παλαιού ναού του 18ου αι. με τις αργυρές τους επενδύσεις, καθώς και τα παλαιά βημόθυρα με τον Νυμφίο Χριστό και άγγελο σε στάση δέησης. Προσφάτως, συντηρήθηκαν από το εργαστήριο συντήρησης έργων τέχνης της Μητρόπολης Ζακύνθου και οι ασημένιες επενδύσεις τοποθετήθηκαν στο διπλανό Σκευοφυλάκιο - Μουσείο της μονής. Οι υπόλοιπες νεότερες εικόνες του τέμπλου αγιογραφήθηκαν από τους Δημήτριο Πελεκάση, Διονύσιο Ανδραβιδιώτη και Χρήστο Ρουσσέα.
Μια από τις παλαιότερες και πιο σημαντικές εικόνες όχι μόνον του μοναστηριού αλλά και της Ζακύνθου βρίσκεται τοποθετημένη σε ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο προσκυνητάρι στο αριστερό κλίτος και πρόκειται για την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Θαλασσομαχούσας. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα έφτασε από την Πόλη όρθια πάνω στα κύματα στο νησί των Στροφάδων, παράδοση που επιβεβαιώνει τις επιστημονικές αποφάνσεις για κωνσταντινουπολίτικη προέλευση. Το προσωνύμιο θαλασσομαχούσα το οφείλει ακόμη και στην παλαιά συνήθεια των μοναχών να ρίχνουν λίγο λάδι από το καντήλι της εικόνας στην τρικυμιώδη θάλασσα για να γαληνέψει. Χρονολογείται τον 12ο αι. . Επίσης, στο ναό βρίσκονται νεότερες φορητές εικόνες και τοιχογραφίες των Ιωάννη Καρούσου, Χαραλάμπη Γιατρά, Ιωάννη Τσολάκου και Νικολάου Μπιάζη κ.α. .
Ο πιο σημαντικός όμως θησαυρός, που προσελκύει πληθώρα προσκυνητών και επισκεπτών και που αποτελεί αναντίρρητα το παλλάδιο της Νήσου, είναι το σεπτό και χαριτόβρυτο λείψανο του πολιούχου της Ζακύνθου αγίου Διονυσίου του Σιγούρου. Βρίσκεται τεθησαυρισμένο στο αριστερό κλίτος του ναού σε ιδιαίτερο δωμάτιο επενδυμένο με ξυλόγλυπτη διακόσμηση του Ν. Ανδραβιδιώτη και επιχρυσωμένο από τους Αντωνιο και Σπυρίδωνα Πανταζή. Η ξύλινη επαργυρωμένη και επιχρυσωμένη λειψανοθήκη χρονολογείται μεταξύ των ετών 1764 με 1766 και είναι τοποθετημένη σε αργυρόγλυπτη λάρνακα, έργο του Ηπειρώτη Διαμαντή Μπάφα, του έτους 1829. Λαμπρές πανηγύρεις με λιτάνευση του ιερού λειψάνου στην πόλη της Ζακύνθου πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στις 17 Δεκεμβρίου, ημέρα κοίμησης του Αγίου και στις 24 Αυγούστου σε ανάμνηση της άφιξης του λειψάνου από τα Στροφάδια στη Ζάκυνθο το έτος 1717. Στο ναό μπορεί ακόμη κανείς να θαυμάσει τις μεγάλες καντήλες (18ος αι.) και τα πολυκάνδηλα που κρέμονται από το τέμπλο, τους τέσσερις επάργυρους κηροστάτες μπροστά από αυτό, τον ασημένιο πολυέλαιο στο δωμάτιο του αγίου Διονυσίου, που προέρχονται όλα από τον παλαιό ναό, εξέχοντα δείγματα αργυρογλυφίας του 18ου και 19ου αι..
(Απόσπασμα από δημοσίευση στην εφημ. Ερμής, αρ. φυλ. 2744, Ζάκυνθος, 20-08-2007)