Στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας

Στο ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη εισέρχεται κάποιος απευθείας από τις επτά πύλες του οχτώ μέτρων ύψους εξωνάρθηκα, μιας και δεν διασώζεται τίποτα από το βυζαντινό αίθριο. Συνέχεια του εξωτερικού νάρθηκα είναι ο διπλάσιος σε πλάτος εσωνάρθηκας, στον οποίο εισάγουν αντίστοιχες επτά πύλες. Διακρίνονται ευτυχώς ακόμη κάτω από τα νεοτέρα επιχρίσματα τα περίφημα βυζαντινά ψηφιδωτά με τα φυτικά μοτίβα και το σύμβολο του σταυρού. Αποκεκαλυμμένες είναι κάποιες ψηφιδωτές παραστάσεις στα τύμπανα πάνω από τις κεντρικές πύλες, όπως την Ωραία Πύλη από την οποία εισερχόταν ο αυτοκράτορας στο ναό και τις τρεις μεσαίες, τις Βασιλικές Πύλες που αποτελούσαν και την επίσημη είσοδο στον κυρίως ναό. Σήμερα, όλοι μπαίνουν στο ναό από τη Βασιλική Πύλη, μένοντας εκστασιασμένοι από το μέγεθος, την αρμόνια, την πολυχρωμία των κιόνων την ποικιλία της διακόσμησης και τον άπλετο φωτισμό που εισέρχεται από τα πλαϊνά παράθυρα και τα σαράντα αντίστοιχα του τρούλου, δικαιολογώντας την εντύπωση των βυζαντινών ότι τέτοιο έργο δεν είναι δημιούργημα ανθρώπινων χεριών αλλά του Θεού. Η στεφάνη του τρούλου έχει διάμετρο 33 μέτρα και ύψος 13,80 μ. . Στο δάπεδο του ναού υπάρχουν 40 και στον γυναικωνίτη 64 κίονες. Στο γυναικωνίτη, οπού οδηγούν κοχλιωτές κλίμακες από τον εσωνάρθηκα, υπήρχε στο κέντρο του ειδική θέση για την αυτοκράτειρα και τη συνοδεία της, περιστοιχισμένη από ένα δάσος πρασίνων κιόνων από τα λατομεία της Θεσσαλίας, με δαντελωτά κιονόκρανα που μιμούνται φύλλα άκανθας. Στο γυναικωνίτη έχουν αποκαλυφθεί και μερικά από τα ωραιότερα ψηφιδωτά, με τα οποία ήταν διακοσμημένες σχεδόν όλες οι ακάλυπτες από τις ορθομαρμαρώσεις επιφάνειες του ναού και κατά ένα μεγάλο μέρος είναι ακόμη στις μέρες μας καλυμμένες από τα νεοτέρα επιχρίσματα. Στο νότιο υπερώο βρίσκεται η περίφημη παράσταση της Δέησης καθώς και άλλες με τον Χριστό ευλογούντα και διάφορους αυτοκράτορες με τις συζύγους τους. Αναμφισβήτητα όμως το ψηφιδωτό εκείνο που συγκινεί ιδιαίτερα είναι αυτό της Ένθρονης Παναγίας Βρεφοκρατούσας στην αψίδα της κεντρικής κόγχης του ιερού, έργο του 9-10ου αι. . Ο επισκέπτης-προσκυνητής παρά την απογύμνωση από τα κινητά αντικείμενα του αρχικού χριστιανικού ναού και τις όποιες αλλοιώσεις, εξακολουθεί να εντυπωσιάζεται από την ποιότητα της αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας ενός σύμβολου μιας από τις μακροβιότερες αυτοκρατορίες, όπου ξέφυγε από τις ιστορικές και χρονικές ανθρώπινες συμβατότητες και διαστάσεις, δικαιολογώντας το επιφώνημα του Ιουστινιανού και έχοντας δικαίως καταστεί ένα διαχρονικό παγκόσμιο μνημείο.