Μονή οσίου Λουκά Βοιωτίας (i)

Ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία του 11ου αι. στον ελλαδικό χώρο αλλά και παγκοσμίως, χαρακτηρισμένο μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την Unesco, είναι το μοναστήρι του οσίου Λουκά του Στειριώτη, στις υπώρειες του Ελικώνα στην Βοιωτία. Η απαρχή της μοναστικής δραστηριότητας στην περιοχή ξεκινάει από τον ίδιο τον Όσιο Λουκά, όταν ασκήτευσε εκεί στα τελευταία χρόνια της ζωής του, από το 946 έως το 953. Δύο έτη μετά το θάνατο του οσίου, δηλαδή το 955, οι μοναχοί, που φαίνεται πως ήδη εμόναζαν κοντά στον άγιο, έκτισαν ευκτήριο οίκο γύρω από τον τάφο του και οικοδόμησαν τα πρώτα κελιά μίας οργανωμένης μοναστικής κοινότητας. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη το 1011 μια νέα εκκλησία κατασκευάστηκε για να τιμηθεί το ιερό λείψανο. Πρόκειται για τον σημερινό κεντρικό ναό με τα περίφημα ψηφιδωτά. Ανήκει στον τύπο των ηπειρωτικών οκταγωνικών ναών και μάλιστα θεωρείται το πρότυπο όλων των μεταγενέστερων ναών αυτού του τύπου. Στους οκταγωνικούς ναούς, που κατ' ουσίαν είναι σταυροειδείς ναοί, μόνο η στήριξη του τρούλου είναι οκταγωνική ενώ ο κεντρικός χώρος κάτω από αυτόν παραμένει τετράγωνος. Το καθολικό του Οσίου Λουκά χαρακτηρίζεται για τον ευρύ τρούλο του (διαμέτρου 9 μ. περίπου), την πλούσια ορθομαρμάρωση και τα ψηφιδωτά σύνολα, από τα σημαντικότερα της μεσοβυζαντινής τέχνης, χρονολογούμενα γύρω στη δεύτερη και τρίτη δεκαετία του 11ου αι. .