Η ΝΕΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ
Το πιο ξακουστό μοναστήρι της Χίου και ένα από τα πιο γνωστά στους ανά τον κόσμο ασχολούμενους με τη βυζαντινή τέχνη, είναι αναμφισβήτητα η Νέα Μονή της Χίου. Βρίσκεται στην ημιορεινή περιοχή του νησιού 13 μόνο χμ. από την πρωτεύουσα της Χίου, περιτριγυρισμένη από πευκόφυτες βουνοπλαγιές ενώ μόνο από την ανατολική πλευρά μπορεί κανείς να αγναντέψει μακριά μέχρι τα παράλια της Μικράς Ασίας. Η παράδοση αναφέρει την ίδρυσή της από τρεις μοναχούς αναχωρητές τους Νικήτα, Ιωάννη και Ιωσήφ, οι οποίοι έβλεπαν συνέχεια ένα φως κοντά στη σκήτη τους και το οποίο εξαφανιζόταν όταν κατέβαιναν να το βρουν. Αποφάσισαν λοιπόν να βάλουν φωτιά στα χαμόκλαδα για να λύσουν το μυστήριο και τότε ανάμεσα στα αποκαΐδια είδαν μια μικρή εικόνα της Παναγίας σε στάση δέησης να στέκεται σε μια ολόφρεσκη και άκαυτη μυρτιά. Εκεί έκτισαν μικρό ναΐσκο και τα πρώτα κελιά όπου αποτέλεσαν την παλαιά μονή, διότι η νέα μονή χτίστηκε ύστερα από προφητεία που αφορούσε στην επιστροφή του τότε εξόριστου από την βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη, αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου. Οι τρεις μοναχοί μετέφεραν την προφητεία στον Κωνσταντίνο και αυτός μετά την παλινόρθωση στον θρόνο του πραγματοποίησε την υπόσχεσή του και ανέλαβε το κτίσιμο της μονής, στολίζοντάς την με πολλά δωρήματα και ότι εκλεκτότερο είχε να παρουσιάσει η βυζαντινή τέχνη της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας, εκδίδοντας παράλληλα και μια σειρά από χρυσόβουλα που κατοχύρωναν όλα τα προνομία και τις δωρεές. Το χτίσιμο του ναού ξεκίνησε το 1042 μ.χ. με πρότυπο τον ναό των αγίων Σεργίου και Βάκχου στην Πόλη σε οχταγωνικό τύπο μετά τρούλου. Εσωτερικά στολίσθηκε με απαράμιλλης τέχνης ψηφιδωτά και πολύτιμες ορθομαρμαρώσεις και μαρμάρινα μωσαϊκά.
Με το πέρασμα των αιώνων τα αρχικά κτίρια της μονής δέχθηκαν πολλές αλλοιώσεις, προσθήκες και ανακαινίσεις εξαιτίας των σεισμών αλλά και των καταστροφών που δημιουργούσαν οι επιδρομές των Οθωμανών. Ευτυχώς, μπόρεσαν πέρα από το κτίριο του ναού να διασωθούν η κινστέρνα, όπου μοιάζει με αυτήν της Κωνσταντινούπολης, η Τράπεζα και ο πύργος της μονής, αξιόλογα δείγματα βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Το όλο κτιριακό συγκρότημα από το 2003 συντηρείται από την 3η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με θαυμαστά αποτελέσματα και αποκαλύψεις που αφορούν τη διαχρονική πορεία της Νέας Μονής.