Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα

Η Αγία Θεοδώρα Βασίλισσα της Άρτας, γεννήθηκε το 1210 στα Σέρβια. Ήταν κόρη του Ιωάννου Πετραλίφα, σεβαστοκράτορος και διοικητού της Θεσσαλίας και Μακεδονίας. Με το θάνατο του πατέρα της μεταξύ 1224 - 1230, ο Δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας ανέλαβε την προστασία της. O διάδοχος και ανιψιός του Μιχαήλ Β΄ την παντρεύεται για να την εγκαταλείψει στη συνέχεια για μια αρτινή αρχόντισσα. Μετά από έτη αυτοεξορίας και περιπλάνησης σε καταστήσει ένδειας, μαζί με τον υιο της Νικηφόρο Κομνηνό Δούκα, ο λαός της Άρτας την επαναφέρει στα ανάκτορα και στο σύζυγό της. Η ίδια συνεχίζει το έργο της φιλανθρωπίας που είχε ξεκινήσει ενώ ο Μιχαήλ επιδίδεται σε έργα μετανοίας. Αποκτούν άλλα τέσσερα παιδιά, τον Ιωάννη, το Δημήτριο, την Ελένη και την Άννα. Μετά το θάνατο του Μιχαήλ και σχεδόν σαράντα χρόνια έγγαμου βίου, η Θεοδώρα περιβάλλεται το μοναχικό σχήμα, ζώντας για μια δεκαετία ως μοναχή στη μονή του Αγίου Γεωργίου. Κοιμήθηκε πιθανόν το 1280 σε ηλικία 70 ετών και ετάφη στο νάρθηκα του ναού του Αγίου Γεωργίου, σημερινός ναός της Αγίας Θεοδώρας. Η μνήμη της τιμάται στις 11 Μαρτίουα και είναι η πολιούχος της Άρτας.

Ο ναός κτίστηκε τον 11ο αι. σε μορφή τρίκλιτης βασιλικής. Το 1270 η βασίλισσα Θεοδώρα ανακαίνισε την εκκλησία, που λειτουργούσε σαν γυναικείο μοναστήρι, και πρόσθεσε το νάρθηκα και τα δύο αετώματα. Τον 13ο αι. προστέθηκε ο εξωνάρθηκας και οι δύο πεσσοστήρικτοι παρανάρθηκες. Εσωτερικά ο ναός διατηρεί μεγάλο μέρος της γλυπτής και γραπτής του διακόσμησης. Οι τοιχογραφίες πρέπει να έγιναν σε 4 φάσεις με παλαιότερη του 13ου αι. . Στην είσοδο του ναού σώζεται ο τάφος της Αγίας, αλλά όχι στην αρχική του μορφή, γιατί όταν τον άνοιξαν για να γίνει η αποκομιδή των λειψάνων αναγκάστηκαν να καταστρέψουν το μαρμάρινο περίβλημά του.